Soort van dag 104: esdoorns

(14 april 2023)

In Nederland komen verschillende soorten esdoorn voor, meestal aangeplant. Er is maar één echt inheemse soort en dat is de Spaanse aak (ook wel bekend als veldesdoorn). Deze is na de laatste IJstijd op eigen kracht naar ons land gekomen. De gewone esdoorn werd in de Middeleeuwen vanuit Zuid- en Midden-Europa ingevoerd en is nu volledig ingeburgerd, maar mogelijk had ook deze soort zich uit zichzelf hier mettertijd gevestigd. De Noorse esdoorn komt uit Midden-Europa en is sinds de jaren ’50 ingeburgerd. Daarnaast vind je in parken en tuinen nog andere aangeplante esdoornsoorten zoals vederesdoorn en Japanse esdoorns met hun mooie herfstkleuren.

Spaanse aak, gewone en Noorse esdoorn hebben alle drie tegenoverstaande, handvormig ingesneden bladeren. De Noorse esdoorn bloeit al eerste (in april), voordat het blad verschijnt. Bij de gewone esdoorn zijn de trossen met bloemen hangend, bij de andere twee staan de tuilen opgericht. Verder hebben ze allemaal de typisch gevleugelde vruchten die twee aan twee bij elkaar zitten (‘helikoptertjes’). Bij harde wind kunnen de vruchten tot 1000 m hoog in de lucht opstijgen en tot 4 km ver worden weggeblazen.

De bladeren van de gewone esdoorn zijn van onderen blauwgroen of roodachtig. De bladeren van de Noorse esdoorn hebben lange toegespitste tanden (ze lijken wel wat op bladeren van platanen).

De Spaanse aak heeft kleine drie- tot vijflobbige bladeren. Van nature komt deze kleine boom voor op vochtige tot droge min of neer kalkhoudende grond in heggen en loofbossen, vooral op hellingen, in rivier- en beekdalen en in de duinen. Deze soort wordt ook veel aangeplant, bijvoorbeeld als haag. De takken van Spaanse aak kunnen kurklijsten hebben.

De bloemen van de esdoorns zijn een goede bron van nectar en pollen voor allerlei soorten insecten waaronder bijen. De zaden worden gegeten door o.a. appelvink en groenling. Er zijn verschillende soorten insecten die gebonden zijn aan esdoorns. Voorbeelden zijn bladrollers (soort vlinders), mineerders (esdoornmineerwesp), een galwesp, galmuggen, bladluizen en bepaalde soorten witte vlieg.

De wortels van gewone esdoorn kunnen diep reiken en zo voedselreserves in de ondergrond aanspreken. Het verterende blad zorgt vervolgens ervoor dat deze stoffen ter beschikking komen van andere planten.

Op bladeren van esdoorns kunnen zwarte vlekken zitten. Dit is de inktvlekkenziekte, veroorzaakt door een schimmel. De slanke en de esdoornhoutknotszwam leven op dood hout van o.a. esdoorns.

De (afgevallen) bladeren, vruchten en kiemplantjes van de gewone esdoorn zijn giftig voor paarden. Dit geldt ook voor de vederesdoorn. De Noorse esdoorn en Spaanse aak zijn niet giftig voor paarden.

Op de foto’s zie je op de bovenste rij van links naar rechts: de knoppen van de Noorse esdoorn, knoppen van de gewone esdoorn, kurklijsten van de Spaanse aak en de bast van de gewone esdoorn. Op de middelste rij: bloeiwijze van de Noorse esdoorn, bloeiwijze en blad van de gewone esdoorn, de vleugels van gewone esdoorn en zaailingen van gewone esdoorn. Onderaan: herfstkleuren van de Spaanse aak, inktvlekkenziekte op afgevallen blad van de gewone esdoorn, esdoornknobbelmijt en esdoornhoutknotszwam.

Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.

Bronnen: paardenarts.nl, ecopedia.be, Nederlandse Oecologische Flora, Wikipedia