(26 april 2023)
Rond Koningsdag keren ‘onze’ gierzwaluwen terug uit Afrika om te broeden. Ze zijn er maar kort: over drie maanden zijn ze weer vertrokken naar het gebied tussen Mali en Congo. Gierzwaluwen associeer ik met zwoele zomeravonden waarbij je ze over je hoofd ziet scheren en hoort gieren. Heel kenmerkend voor gierzwaluwen zijn de sikkelvormige vleugels en het geheel donkere verenkleed.
Hoewel hun naam anders doet vermoeden zijn gierzwaluwen niet verwant aan (echte) zwaluwen, maar aan kolibries. Gierzwaluwen zitten nooit op een tak, dak of telefoondraad. Echte zwaluwen (huis-, boeren en oeverzwaluw) kunnen van de grond af opvliegen. Gierzwaluwen kunnen dat met moeite. De foto van de gierzwaluw op de grond is genomen in de tuin van mijn zoon en schoondochter in Weesp. Ze hebben de gierzwaluw op de schutting gezet zodat hij weg kon vliegen.
Gierzwaluwen doen alles vliegend, behalve broeden. Ze slapen in de lucht, op zo’n drie kilometer hoogte. Hun voedsel (vliegende insecten zoals muggen, (zweef)vliegen en dag- en nachtvlinders en zwevende spinnen) vangen ze al vliegend. Ook drinken doen ze vliegend: scherend boven het water nemen ze een hapje water. Nestmateriaal (sprietjes, pluisjes) halen ze ook uit de lucht en plakken ze met speeksel aan elkaar vast.
Gierzwaluwen zijn van nature rotsbroeders. Hun poten zijn hierop afgestemd: hun vier tenen staan naar voren gericht en hiermee kunnen ze aan rotsen hangen. Wij hebben in onze steden en dorpen surrogaatrotsen gebouwd: kerktorens, huizen en kantoorgebouwen met “holen” om in te broeden. Bij renovatie en isolatie van (oude) huizen verdwijnen vaak broedgelegenheden. Ook in nieuwbouw is voor hun geen plek. Daarom zijn er speciale nestkasten en dakpannen die je op kunt hangen. Meer informatie vind je hier. Hoeveel paartjes precies in Nederland broeden, is moeilijk te inventariseren. Geschat wordt dat het om 45.000-70.000 broedparen gaat.
Mannetje en vrouwtje vliegen in Afrika gescheiden rond. In mei komen ze weer samen op hetzelfde nest als het jaar daarvoor. Dan blijven ze ook ’s nachts op het nest. De niet-broeders (zonder nest en vogels van één en twee jaar oud) komen ook terug, maar blijven dag en nacht in de lucht.
Het broeden en opgroeien van de jongen kun je binnenkort weer volgen via ‘Beleef de lente’.
Voor hun jongen verzamelen de ouders enkele honderden insecten per keer in een voedselbal, die ze aan hun jongen voeren. Bij slecht weer zijn er weinig insecten in de lucht en vliegen de ouders soms honderden kilometers ver om voedsel te halen. Fascinerend is dat jonge vogels dan enkele dagen zonder voedsel kunnen. Ze raken in een soort winterslaap: hun temperatuur daalt en hun ademhaling en hartslag vertragen. Zo verbruiken ze minder energie en kunnen ze enkele dagen op hun reserves teren. De niet-broedende vogels blijven bij aanhoudend slecht weer langere tijd weg.
Vanaf half juli vliegen de jongen uit. Voor die tijd hebben ze hun vleugel- en borstspieren al getraind door zich op te drukken. Nadat ze het nest verlaten hebben, blijven ze twee à drie jaar in de lucht, tot ze geslachtsrijp zijn.
Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.
𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘝𝘰𝘨𝘦𝘭𝘣𝘦𝘴𝘤𝘩𝘦𝘳𝘮𝘪𝘯𝘨, 𝘨𝘪𝘦𝘳𝘻𝘸𝘢𝘭𝘶𝘸.𝘸𝘦𝘣𝘴𝘪𝘵𝘦, 𝘨𝘪𝘦𝘳𝘻𝘸𝘢𝘭𝘶𝘸𝘣𝘦𝘴𝘤𝘩𝘦𝘳𝘮𝘪𝘯𝘨.𝘯𝘭
Ineke Bams 