(13 mei 2023)
Met dank aan de mieren staat in onze tuin nu op veel plekken de stinkende gouwe te bloeien. Op het eerste gezicht lijkt de plant een kruisbloemige met zijn vier kroonblaadjes en de vruchten die op hauwen lijken. Toch hoort deze plant tot een andere familie, namelijk de papaverfamilie. Stinkende gouwe heeft net zoals klaprozen en andere papaversoorten melksap.
De plant wordt zo’n zeventig centimeter hoog. De diep ingesneden bladeren hebben een blauwgroene waas. De bloemen zijn heldergeel en ongeveer twee centimeter in doorsnede. Ze hebben twee kelkbladeren, vier kroonbladeren, veel meeldraden en een stamper. De bloemen staan met twee tot zes bij elkaar in een soort scherm. De plant bloeit van april tot in de herfst. De bloemen worden o.a. door (honing)bijen, hommels en zweefvliegen bezocht. Als afwijking vind je soms planten met gevulde bloemen. Hierbij zijn de meeldraden omgevormd tot kroonblaadjes.
De vrucht is een doosvrucht van twee tot vijf centimeter lang, die zich van onderaf met twee kleppen opent. De zwarte zaden hebben een wit aanhangsel (mierenbroodje) en worden door mieren versleept. Er zijn wel vijftien mierensoorten bekend die de mierenbroodjes voor hun larven verzamelen.
De naam ‘gouwe’ komt niet vanwege de goudgele bloemen, maar vanwege het gele melksap. ‘Stinkende’ zou te maken hebben met de onaangename geur van de plant. Ik vind dat wel overigens meevallen. Stinkende gouwe heeft nog meer namen zoals wrattenkruid, ogenklaar en zwaluwkruid. Dat laatste omdat de plant begint met bloeien als de zwaluwen arriveren en uitgebloeid is als de zwaluwen weer vertrekken. De andere namen verwijzen naar de geneeskrachtige werking die men de plant toedicht(te).
Het gele melksap wordt wel gebruikt als middel tegen wratten. Ook werd het gebruikt tegen galkwalen. Omdat de kleur aan gal doet denken, zou het goed zijn voor de galblaas. Geneeskrachtige werkingen toedichten op basis van uiterlijke kenmerken van een plant wordt signatuurleer genoemd. Ook werd het melksap tegen oogkwalen gebruikt. De plant bevat verschillende alkaloïden: deze stoffen beschermen de plant tegen vraat en maken het ook voor mensen giftig bij inname.
In heel Nederland is de plant te vinden; in het noorden van ons land komt hij wat minder voor. Natuurlijke plekken waar stinkende gouwe groeit, zijn licht beschaduwde plekken zoals bosranden en struwelen. Stinkende gouwe houdt van een voedselrijke bodem. Je ziet de plant vaak samen met robertskruid, dagkoekoeksbloem, look-zonder-look, akkerkool, klimopereprijs en hondsdraf.
Het is een plant die je veel in de stedelijke omgeving ziet. Vanwege de geneeskrachtige werking werd de plant in kruidentuinen aangeplant en van daaruit verspreidde het zich binnen de bebouwde kom. De plant groeit ook op oude stadsmuren.
Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.
𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘕𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥𝘴𝘦 𝘰𝘦𝘤𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘴𝘤𝘩𝘦 𝘧𝘭𝘰𝘳𝘢, 𝘚𝘵𝘢𝘥𝘴𝘧𝘭𝘰𝘳𝘢 𝘷𝘢𝘯 𝘥𝘦 𝘓𝘢𝘨𝘦 𝘓𝘢𝘯𝘥𝘦𝘯, 𝘞𝘪𝘬𝘪𝘱𝘦𝘥𝘪𝘢
Ineke Bams 