(22 mei 2023)
22 mei is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot Internationale Dag van de Biodiversiteit. Op deze dag wordt wereldwijd stilgestaan bij de waarde en rijkdom van het leven op aarde. Wij danken ons leven aan die rijke biodiversiteit. Het levert ons voedsel, drinkbaar water, zuurstof en zuivere lucht. Bovendien is al dat leven een bron van verwondering en inspiratie. Natuur en biodiversiteit hebben in mijn ogen bovenal een eigen, zelfstandige waarde (intrinsieke waarde) waar we met beleid mee om moeten gaan.
Bij mij is het dit jaar elke dag ‘Dag van de Biodiversiteit’. Dus welke soort past dan het beste bij vandaag? Ik heb gekozen voor de boom die zelf veel betekent voor de biodiversiteit, de zomereik. Honderden (duizenden?) soorten organismen leven in en op deze boom, eten ervan of leven ermee in symbiose. Sommige soorten zijn er volledig afhankelijk van.
Ook voor de mens is de eik altijd van belang geweest. Eiken hadden (en hebben) een godsdienstige betekenis. Mensen gebruiken het hout (als constructie-, meubel- en brandhout). De schors werd gebruikt bij het leerlooien en als kleurstof. Van de vezels werden visnetten gemaakt. De eikels waren belangrijk voer voor varkens. In tijden van schaarste aten mensen zelf ook eikels. De meeste eikenbossen in ons land zijn dan ook van oorsprong (eeuwenoude) hakhoutbossen.
In de Nederlandse bossen komen drie soorten eiken voor: zomereik, wintereik en Amerikaanse eik. De laatste is een exoot die je herkent aan de spitse bladpunten. De bladeren van zomer- en wintereik zijn gelobd. Bij de wintereik heeft het blad een bladsteel en zijn de eikels ongesteeld. Bij de zomereik is dat net andersom: ongesteelde bladeren en gesteelde eikels. De bomen bloeien in mei bij het ontluiken van het blad. Een boom heeft aparte mannelijke en vrouwelijke bloemen. In oktober zijn de vruchten (eikels) rijp. Deze worden door veel dieren gegeten. Eekhoorns en gaaien verstoppen ze als wintervoorraad. Gaaien en bosmuizen zorgen voor de verspreiding van de eikels.
Op de bovenste foto’s zie je de knoppen, de mannelijke bloemen (katjes), eikels en de kroon van de zomereik.
Na de laatste IJstijd zijn de eiken uit zichzelf vanuit Spanje en Italië onze kant opgekomen. Mensen hebben ook zomereiken uit andere gebieden aangeplant. Er werden altijd meer zomer- dan wintereiken aangeplant, omdat de eikels van zomereiken voedzamer zijn. Mensen hebben eiken steeds bevoordeeld ten opzichte van andere boomsoorten en daarom komen ze zo massaal in onze bossen voor.
Op de foto’s een paar organismen die op, in, met of van de zomereik leven. In het midden van links naar rechts: roodbruine slanke amaniet (leeft in symbiose met o.a. eiken); biefstukzwam (een stamparasiet op eiken); eikelbekertje (een paddenstoel op eikels); eikenmos (een korstmos op m.n. eiken). Onderaan van links naar rechts: een verlaten nest van de eikenprocessierups; aardappelgallen; knikkergallen; ananasgal. De gallen worden door verschillende soorten galwesp verwekt.
Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.
𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘕𝘢𝘵𝘶𝘳𝘦 𝘛𝘰𝘥𝘢𝘺, 𝘣𝘰𝘮𝘦𝘯𝘴𝘵𝘪𝘤𝘩𝘵𝘪𝘯𝘨.𝘯𝘭, 𝘞𝘪𝘬𝘪𝘱𝘦𝘥𝘪𝘢, 𝘕𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥𝘴𝘦 𝘰𝘦𝘤𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘴𝘤𝘩𝘦 𝘧𝘭𝘰𝘳𝘢
Ineke Bams 