Soort van dag 31: maretak

(31 januari 2023)

In de winter vallen ze extra op: de maretakken, ook wel vogellijm genaamd (en in het Engels mistletoe). Deze wintergroene plant leeft in verschillende soorten bomen zoals populier, appel (hoogstam), robinia (witte acacia) en soms ook in eenstijlige meidoorn, linde en lijsterbes. Ze zitten in bomen die op kalkrijke zand- of mergelgrond staan. Voor mij hoort deze soort echt bij Zuid-Limburg. Ze leven bijvoorbeeld in bomen langs de Geul en de Gulp. Maar ook elders in Nederland vind je ze soms, zoals bijvoorbeeld aangeplant in het arboretum Belmonte in Wageningen en in de kalkrijke duinen.

De maretak is een bolvormige (dwerg)heester. De stengels zijn gaffelvormig vertakt en de bladeren zijn spatelvormig, geelgroen en leerachtig. De bloemen zijn geelgroen en worden door bepaalde vliegen bestoven. De plant is tweehuizig: of met mannelijke of met vrouwelijke bloemen. De bessen zijn glanzend, geelachtig wit en zijn rijp van december tot mei. Het vruchtvlees is taai en slijmerig. De bessen worden vooral door lijsters gegeten en die verspreiden dan ook de zaden. Je schijnt heel makkelijk zelf een maretak te kunnen ‘zaaien’: maak in een fruitboom inkepingen in de takken en duw daarin een bes plat. Dat kan ook op grond die niet kalkrijk is.

Het bijzondere is dat maretak een halfparasiet is. De maretak heeft geen wortels maar zuigorganen (haustoria) waarmee het zich aan een tak hecht en waarmee het voedingsstoffen aan de waardplant onttrekt. Deze lijdt daar gelukkig nauwelijks onder. De zwellingen die de waardplant bij de aanhechting vormt, kun je beschouwen als een plantengal. De plant heeft bladgroen en maakt dus zelf suikers aan; daarom is het een halfparasiet.

Voor de Kelten en Germanen was de maretak een heilige plant. Dat geldt vooral voor maretakken die op eiken groeien (wat hoogst zelden het geval is). In de Noorse mythologie komt de maretak ook voor: Baldr, de god van het licht, werd gedood door een pijl gemaakt van maretak. De naam ‘vogellijm’ verwijst naar de tijd dat vogels gevangen werden met lijmstokken. De ‘lijm’ hiervoor werd uit bessen van de maretak gemaakt.

Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.

𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘞𝘪𝘬𝘪𝘱𝘦𝘥𝘪𝘢, 𝘕𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥𝘴𝘦 𝘖𝘦𝘤𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘴𝘤𝘩𝘦 𝘍𝘭𝘰𝘳𝘢, 𝘣𝘰𝘦𝘬 𝘗𝘭𝘢𝘯𝘵𝘦𝘯𝘨𝘢𝘭𝘭𝘦𝘯, 𝘕𝘢𝘵𝘶𝘳𝘦 𝘛𝘰𝘥𝘢𝘺