(5 mei 2023)
In Nederland komen twee soorten vogelkers voor: (Europese) vogelkers en Amerikaanse vogelkers (een exoot). Ze zijn verwant aan andere Prunus-soorten zoals kers, pruim en sleedoorn.
De inheemse vogelkers is een soort van vochtige tot vrij natte lichte loofbossen, houtwallen en struikgewas. De Amerikaanse groeit graag op verstoringsplekken zoals kapvlaktes; op deze plekken komt veel stikstof vrij door het verteren van afgevallen blad en dode takken.
Op de foto’s zie je rechtsonder de bloemen van de Amerikaanse vogelkers. Op de andere foto’s staat de inheemse. Het blad van de Amerikaanse vogelkers is glanzend en leerachtig. Het blad van de Europese is dof en de nerven steken aan de onderkant van het blad uit. De Europese bloeit eerder (april-mei) dan de Amerikaanse (mei-juni). De bloemtrossen staan bij de Europese eerst rechtop en gaan dan hangen. Bij de Amerikaanse zijn de bloemtrossen opstaand of afstaand.
Beide soorten krijgen blauwzwarte bessen waar vooral vogels dol op zijn. Deze poepen de pitten uit en zorgen zo voor de verspreiding. Het vruchtvlees van de bessen is niet giftig, maar mensen vinden het niet echt lekker. De pitten en het blad zijn net zoals bij gewone kersen giftig vanwege het aanwezige blauwzuur. Als je aan de bast van de twijgen krabt, ruik je amandel (=blauwzuur).
Op de bloemen komen allerlei insecten af. Op de inheemse vogelkers leven verschillende beestjes die hierop gespecialiseerd zijn. De rupsen van de vogelkersstippelmot kunnen de struik in het voorjaar helemaal kaal eten maar deze herstelt daar weer van. Verder is er de vogelkersluis die overwintert op de vogelkers en in het voorjaar misvormde bladeren veroorzaakt. Ook is er een galmijt die leeft op de vogelkers. Vogelkers is ook waardplant van de sleedoornpage.
De Amerikaanse vogelkers werd vanaf begin vorige eeuw aangeplant als vulhout van productiebossen. Vooral omdat het snel verterende blad voor een betere humuslaag zou zorgen, maar ook om de naaldbomen te dwingen omhoog te groeien. Ook werden ze als afscheiding van percelen geplant om zo eventuele brand en plagen binnen de perken te houden.
In de jaren ’50 kwam men er achter dat de Amerikaanse vogelkers het wel heel erg goed deed, vooral op bodems die vaak verstoord werden (kapvlaktes in de productiebossen). Toen kreeg de boom ook de naam ‘bospest’. Op allerlei manieren probeert men sindsdien de Amerikaanse vogelkers te bestrijden. Zo heb ik zelf in 1980 op de Utrechtse Heuvelrug bospest verwijderd tijdens de introductie van de opleiding Tuin- en Landschapsinrichting. De stobben werden ingesmeerd met glyfosaat: het middel dringt in de wortels door en vervolgens sterft de boom. Chemische bestrijding mag nu alleen nog op ‘munitieverdachte’ terreinen. Verder wordt de soort mechanisch verwijderd (kappen, uitputten en uittrekken) wat een kostbare zaak is en zorgt voor verstoring van bodem en vegetatie. Ook worden steeds vaker begrazers ingezet en vooral de inzet van landgeiten lijkt te helpen. Al deze maatregelen zorgen voor beheersing, want de Amerikaanse vogelkers krijgen we niet meer weg.
Inmiddels is gebleken dat de soort zich in Europa heeft aangepast: er zit minder blauwzuur in en in een andere samenstelling. Daardoor is het blad minder giftig voor organismen zoals schimmels en insecten. Insectenvraat aan de exotische soort is in de afgelopen eeuw verdubbeld is, terwijl die van de inheemse verwant gelijk is gebleven. Er zijn maar liefst 64 verschillende insectensoorten die van Amerikaanse vogelkers eten; meer dan anderhalf maal zoveel soorten dan er van de inheemse vogelkers eten!
Daarnaast wordt er tegenwoordig ook op een andere manier naar bos gekeken: hoe kun je bos zo beheren dat een exoot niet bedreigend is voor het ecosysteem en de biodiversiteit, maar dat die er onderdeel van kan uitmaken? Meer hierover lees je hier.
Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.
𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘪𝘯𝘷𝘢𝘴𝘪𝘦𝘷𝘦-𝘦𝘹𝘰𝘵𝘦𝘯.𝘪𝘯𝘧𝘰, 𝘕𝘢𝘵𝘶𝘳𝘦 𝘛𝘰𝘥𝘢𝘺, 𝘕𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥𝘴𝘦 𝘰𝘦𝘤𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘴𝘤𝘩𝘦 𝘧𝘭𝘰𝘳𝘢
Ineke Bams 