(18 mei 2023)
Vandaag is het ‘Fascination of Plants Day’ (Wereld Plantendag). De dag is een initiatief van de European Plant Science Organisation (EPSO). In 2022 deden 54 landen mee, ook van buiten Europa. In 2024 zijn er weer nieuwe activiteiten gepland. Rond deze dag wordt aandacht gevraagd voor het belang van planten en de plantenwetenschap voor de samenleving. Ook is er aandacht voor onderwerpen zoals plantenveredeling, landbouw, tuinbouw, sierteelt, bosbouw, milieu en (duurzame) productie van onder andere voedsel, hout, papier en energie.
Welke inheemse, wilde plant past het beste bij de Wereld Plantendag? Ik heb gekozen voor de grote brandnetel vanwege zijn veelzijdigheid. Het is een soort die iedereen wel herkent, al is het door de jeuk die de brandharen veroorzaken. Niet alleen daarom hebben brandnetels een slecht imago. Hij kan flink woekeren met zijn wortelstokken en wordt dan ook door velen als een echt onkruid beschouwd. Brandnetels groeien welig op stikstofrijke (matig vochtige en beschaduwde) bodems. Dat we momenteel een stikstofprobleem hebben, is algemeen bekend. Brandnetels (en ook bramen en grassen) profiteren daarvan, krijgen de overhand en verdrukken andere planten.
Toch is het niet allemaal kommer en kwel. Integendeel. Voor heel veel organismen zijn brandnetels van levensbelang. Niet voor bestuivers, want brandnetel is een windbestuiver. Wel voor vijftig soorten dag- en nachtvlinders die de grote brandnetel als waardplant gebruiken. Daar zitten bekende bij zoals atalanta, kleine vos en dagpauwoog. Maar er zijn nog veel meer insecten en ook schimmels die van brandnetels leven. Ook grote grazers (en vee) eten brandnetels, m.n. gedroogd en in het najaar als de plant zijn neteligheid verliest. Juist omdat de brandnetel veel stikstof opneemt en bevat, is het een waardevolle voedselplant. Want alle organismen hebben stikstof nodig voor hun groei. Nachtegaal en bosrietzanger, tenslotte, broeden graag tussen de brandnetels.
Ook de mens gebruikt de grote brandnetel. Brandnetels zijn gezond en we kunnen op allerlei manieren de bladeren, wortels en zaden eten. In de tuin wordt brandnetelgier ingezet als bladluisbestrijder en meststof. Van de vezels kun je neteldoek, touw en papier maken. In de Noordoostpolder was een project voor commerciële brandnetelteelt opgezet. Helaas is dat project om meerdere redenen mislukt. (Wil je zelf brandnetels kweken? Op internet staat een handleiding voor brandnetelteelt.)
Als er een ‘grote’ brandnetel is, dan is er ook een kleine. Dit is een eenjarige soort zonder wortelstok die je vooral in moestuinen aantreft. De bloeiwijzen van de grote brandnetel hangen. De bloemtrosjes van de kleine brandnetel staan rechtop. Sinds enkele jaren wordt ook de zuidelijke brandnetel in Nederland aangetroffen. De meeste soorten van de brandnetelfamilie zijn tropische planten; een bekende is de pannenkoekplant.
Op de foto’s zie je bovenaan: brandnetelboorvlieg, gallen op brandnetelblad, bonte brandnetelmot. Midden: grote brandnetel, zaden en brandharen, kleine brandnetel. Onder: rupsen van de kleine vos, brandnetel-zeggeroest, brandnetelmot.
Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.
𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘕𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥𝘴𝘦 𝘰𝘦𝘤𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘴𝘤𝘩𝘦 𝘧𝘭𝘰𝘳𝘢, 𝘞𝘪𝘬𝘪𝘱𝘦𝘥𝘪𝘢, 𝘊𝘰𝘳𝘳𝘦𝘴𝘱𝘰𝘯𝘥𝘦𝘯𝘵, 𝘕𝘢𝘵𝘶𝘳𝘦 𝘛𝘰𝘥𝘢𝘺
Ineke Bams 