(5 maart 2023)
Gewoon purperschaaltje is een korstmossoort die je niet kunt missen: het komt zeer algemeen voor, is makkelijk herkenbaar en is het hele jaar te zien. Het heeft een voorkeur voor gladde, neutrale (= niet zure, niet basische) schors van loofbomen. In onze tuin vinden we het op de schors van gewone es, notenbomen, fruitbomen en haagbeuk. Het is één van de eerste korstmossoorten die zich op een boom vestigt. Het is een stikstofminnende soort en relatief goed bestand tegen luchtverontreiniging. Sinds de eeuwwisseling is gewoon purperschaaltje sterk in aantal toegenomen.
Eerder beschreef ik al de korstmossen groot dooiermos en rendiermossen. Korstmossen zijn een samenlevingsvorm van een alg en een schimmel. En die combinatie levert zeer diverse vormen op, zowel van het korstmos zelf als van de voortplantingsorganen. Bij alle vormen liggen de algen aan de zonzijde, want de algen hebben zon nodig om suikers aan te maken. De schimmeldraden waarin de algen ingebed liggen, tappen de suikers af. In ruil zorgt de schimmel voor water en mineralen. Korstmossen groeien slechts met enkele millimeters per jaar.
Bij het gewoon purperschaaltje is het korstmos dun en korstvormig. De kleur is lichtgrijs en van een afstandje lijkt het wel of er pleisters op de boom geplakt zijn. Op zonnige plaatsen is het korstmos geliger van kleur dan op donkere plaatsen. Na slakkenvraat kan het wat groenachtig zijn. De langwerpige vorm komt doordat de korstmos door de diktegroei van de boom wordt uitgerekt.
Boven op het korstmos zie je bijna altijd zwarte vlekjes; dat zijn de schotelvormige vruchtlichamen. Met een moeilijk woord heten die apotheciën (enkelvoud: apothecium). Het zijn een soort bekertjes (schaaltjes) waarin de (schimmel)sporen worden gevormd. Onder een loep hebben deze apotheciën een purperen glans; vandaar ‘purperschaaltje’.
Als je goed kijkt, zie je op de foto’s ook andere soorten korstmos. Op de middelste foto zie je een witte korstvormige korstmos, met witte apotheciën. Dat is een schildkorst (welke weet ik niet). Op de onderste foto zie je een bladvormige korstmos, kapjesvingermos. Hierop ontbreken de apotheciën. (Grote kans dat er op de foto’s nog meer korstmossen te zien zijn die ik over het hoofd heb gezien.)
Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.
𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘷𝘦𝘳𝘴𝘱𝘳𝘦𝘪𝘥𝘪𝘯𝘨𝘴𝘢𝘵𝘭𝘢𝘴, 𝘻𝘸𝘢𝘮𝘮𝘦𝘯𝘪𝘯𝘻𝘶𝘪𝘥𝘩𝘰𝘳𝘯.𝘯𝘭, 𝘝𝘦𝘭𝘥𝘨𝘪𝘥𝘴 𝘬𝘰𝘳𝘴𝘵𝘮𝘰𝘴𝘴𝘦𝘯 (2004), 𝘯𝘦𝘮𝘰𝘬𝘦𝘯𝘯𝘪𝘴𝘭𝘪𝘯𝘬.𝘯𝘭
Ineke Bams 