Soort van dag 13: eikvaren

(13 januari 2023)

Een varen die in de winter opvalt, is de eikvaren. Deze lage bodembedekkende varen is groenblijvend. Je vindt ze op zandgronden, bijvoorbeeld in de duinen. Vaak aan de noordkant of waar een beetje schaduw is. Ook groeien ze in knotwilgen en op bemoste boomstammen, oude muurtjes en houtwallen. Ze groeien ook wel aan de voet van eiken; vandaar de naam. In Amsterdam zijn ze binnen de grachtengordel ook op iepen gevonden.

Varens heb ik altijd fascinerend gevonden. Deze planten waren er al ver voor de bloemplanten en ook voor de dinosaurussen. Steenkool bestaat o.a. uit afgestorven varens. Soms vind je er nog afdrukken van bladeren in terug.

Algen, mossen, wolfsklauwen, paardenstaarten en varens zijn allemaal sporenplanten. Varens onderscheiden zich doordat ze echte bladeren vormen. Ik vind ze niet altijd makkelijk om op naam te brengen. Maar de eikvaren is goed te herkennen. In Nederland komen overigens twee soorten voor: de gewone en de brede. Die zijn dan wel weer moeilijk uit elkaar te houden. In het algemeen komt de gewone op kalkarme grond voor en de brede op kalkhoudende grond.

Eikvarens hebben een kruipende wortelstok. Uit de knopen op de wortelstok ontstaan de bladeren. Deze donkergroene bladeren zijn relatief klein en stevig en hebben een visgraatvorm. Op de achterkant van de bladeren kun je vanaf juli de sporenhoopjes zien zitten. Als ze rijp zijn, zijn ze roestbruin van kleur. Bij andere varensoorten zit er vaak een dekvliesje over het sporenhoopje. Dat ontbreekt bij eikvarens.
De voortplanting van sporenplanten is anders dan van bloemplanten. Uit een varenspore groeit een groen hartvormig blaadje, een voorkiem. Op de voorkiem ontwikkelen zich orgaantjes waarin eitjes en spermatozoïden worden gevormd. Onder gunstige (vochtige) omstandigheden bewegen die spermatozoïden zich naar de eicellen toe. En dan vindt de bevruchting plaats. Uit een bevruchte eicel groeit vervolgens de varenplant.

Wereldwijd kent de eikvarenfamilie meer dan duizend soorten. De meeste hiervan zijn in de tropen te vinden zoals bijvoorbeeld de hertshoornvaren, een bekende kamerplant.
De wortelstok schijnt zoet te smaken (‘engelzoet’) en wordt wel aan geneesmiddelen en nougat toegevoegd. Volgens een legende groeide deze varen uit een rotsspleet waarin Maria enkele druppels melk uit haar borst had verloren.

Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.

𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘞𝘪𝘬𝘪𝘱𝘦𝘥𝘪𝘢, 𝘕𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥𝘴𝘦 𝘰𝘦𝘤𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘴𝘤𝘩𝘦 𝘍𝘭𝘰𝘳𝘢, 𝘕𝘢𝘵𝘶𝘳𝘦 𝘛𝘰𝘥𝘢𝘺