(10 mei 2023)
Gewone smeerwortel hoort tot de familie van de ruwbladigen. Tot deze familie horen bijvoorbeeld ook de vergeet-mij-nietjes. Kenmerkend voor deze familie is de ruwe beharing van stelen, bladeren en knoppen. De bloemen zijn vijftallig. Ze staan in een zogenaamde schicht (foto rechtsonder). Voor de bloei zijn de schichten als een slakkenhuis opgerold.
Gewone smeerwortel is een vrij grove plant die 30-100 cm hoog wordt. Hij kan in allerlei kleurschakeringen bloeien: blauwpaars, paarsrood, roze, roomwit en wit. De bloemkroon is buisvormig met teruggeslagen lobjes. De planten bloeien van eind april tot in september. De vruchten (nootjes) worden door mieren verspreid.
De plant wordt door allerlei insecten bestoven: hommels, vlinders, bijen, gaasvliegen en zweefvliegen. Insecten met een lange tong kunnen bij de nectar die diep weggestopt in de bloem zit. Insecten met een korte tong kunnen daar niet bij; sommige maken een gat in de buitenkant van de buis van de bloemkroon. Deze gaten vallen op door de bruine rand (foto rechtsboven). βDiefstal met inbraakβ, wordt dit wel genoemd, want het insect komt niet langs het stuifmeel en zo wordt de plant niet bestoven. Op de foto bovenaan zie je een akkerhommel op gevlekt longkruid, ook een ruwbladige.
Ruwbladigen zijn voedselplanten voor allerlei soorten snuitkevers. Een daarvan is gespecialiseerd op smeerwortel. Er zijn nog meer insecten gespecialiseerd op smeerwortel: bladhaantjes, een glanskever, een galmug, een mineervlieg, een netwants en een bladluis. Andere specialisten zijn de smeerwortelmycena (een paddenstoel), een roest en een meeldauwsoort. Ik ga dit jaar eens letten op al die smeerwortelspecialisten.
Gewone smeerwortel groeit op vochtige, voedselrijke grond in loofbossen, langs slootkanten en op dijkhellingen. Op de Waddeneilanden en hogere zandgronden is de soort zeldzaam. Plantensoorten die gewone smeerwortel vaak vergezellen, zijn grote vossenstaart, haagwinde, gewone berenklauw, fluitenkruid, speenkruid en rietgras.
De naam smeerwortel dankt de plant aan de wortelstok die taai en slijmerig is. Van de wortel worden al sinds de Oudheid smeersels gemaakt die gebruikt worden bij wondgenezing, kneuzingen en gewrichtsontstekingen. De smeerwortel wortelt vrij diep en haalt zo belangrijke voedingsstoffen naar boven. Bij het afsterven van het blad komen deze stoffen ter beschikking aan andere planten. Je kunt van de bladeren ook gier maken en deze als meststof toedienen. Er zijn mensen die jonge delen van de smeerwortel eten, maar er zitten stoffen in die leverbeschadiging kunnen veroorzaken.
Naast de gewone smeerwortel kun je ook verwilderde smeerwortels tegenkomen. Voorbeelden zijn de Kaukasische smeerwortel met blauwe bloemen en de kruipende smeerwortel met bleekgele bloemen die vaak als bodembedekker wordt gebruikt. Er zijn ook kruisingen met de inheemse gewone smeerwortel.
Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.
ππ³π°π―π―π¦π―: ππ’π΅πΆπ³π¦ ππ°π₯π’πΊ, ππ¦π₯π¦π³ππ’π―π₯π΄π¦ π°π¦π€π°ππ°π¨πͺπ΄π€π©π¦ π§ππ°π³π’, ππͺπ¬πͺπ±π¦π₯πͺπ’
Ineke Bams 
EΓ©n gedachte over “Soort van dag 130: gewone smeerwortel”