Soort van dag 49: gewoon speenkruid

(18 februari 2023)

Op steeds meer plekken zie je het speenkruid in bloei komen. Zodra de zon schijnt, openen de bloemen zich en stralen ze je tegemoet. Bij bewolkt weer blijven de bloemen min of meer gesloten. De plant vormt grote pollen die als een glanzend geel tapijt de bosbodem of slootkant kunnen bedekken. Speenkruid is een typische voorjaarsbloeier. Voor de bomen vol blad zitten, gaan ze weer ondergronds.

Speenkruid hoort tot de ranonkelfamilie (net zoals de winterakoniet). Gewoon speenkruid heeft drie tot vier groene kelkbladen en acht tot twaalf smalle kroonbladen. Sommige mensen verwarren de plant wel eens met boterbloemen; daarvan hebben de bloemen vijf kroonbladen. De bloemen staan op lange stelen die zich halverwege oprichten (zie foto rechts boven). Het blad is glimmend donkergroen en heeft een hartvormige voet.

De naam speenkruid verwijst naar de speenvormige wortelknolletjes waarmee de soort ‘overzomert’ (zie foto links onder). Na de bloei vormen zich in de bladoksels okselknolletjes. Deze vallen van de moederplant en hieruit groeien weer nieuwe planten. De okselknolletjes worden verspreid door water (en door gravende en spittende mensen).

De bloemen worden bezocht door insecten; speenkruid staat op lijsten met drachtplanten voor honingbijen en wilde bijen. Maar er ontwikkelt zich nauwelijks zaad. Na de bloei (en zaadvorming) sterft de plant af. In de zomer vind je de plant niet meer, alleen nog de knolletjes in de grond.

Speenkruid groeit op vochtige en voedselrijke beschaduwde plaatsen. Ook vind je het in vochtige weilanden en langs sloten. In de stedelijke omgeving groeit het ook in parken en op grasvelden.

Voordat er bloemen aan de plant zitten, kun je het blad eten. Het zit vol vitamine C en het diende vroeger als middel tegen scheurbuik. In de loop van het voorjaar en tijdens de bloei neemt het gehalte aan giftige stoffen toe. De bladeren smaken dan bitter en vee vermijdt de plant. Zelf heb ik me nog nooit gewaagd aan het eten van speenkruid. Het idee om een ranonkelachtige te eten staat me tegen, want andere leden van deze familie zijn (zeer) giftig.

Aan het eind van de lente parasiteren verschillende soorten roestschimmels op speenkruid (zie foto’s rechts). Over roestschimmels en hun bijzondere levenscyclus zal ik het een andere keer hebben.

Naast gewoon speenkruid kun je hier en daar ook vreemd speenkruid tegenkomen. Deze soort is forser, heeft geen okselknoppen en de bloemstengels staan tijdens de bloei rechtop. Deze soort is met bolgewassen van elders uit Europa meegekomen en wordt tot de stinzenplanten gerekend. Inmiddels worden er ook exemplaren gevonden die eigenschappen van beide soorten speenkruid vertonen.

Hier lees je waarom ik elke dag een soort plaats.

𝘉𝘳𝘰𝘯𝘯𝘦𝘯: 𝘕𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥𝘴𝘦 𝘖𝘦𝘤𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘴𝘤𝘩𝘦 𝘍𝘭𝘰𝘳𝘢, 𝘧𝘭𝘰𝘳𝘢𝘷𝘢𝘯𝘯𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥.𝘯𝘭, 𝘯𝘦𝘥𝘦𝘳𝘭𝘢𝘯𝘥𝘴-𝘥𝘪𝘴.𝘯𝘭, 𝘞𝘪𝘬𝘪𝘱𝘦𝘥𝘪𝘢